Door de interesse in het oosterse tapijten raakten we al snel geïnteresseerd door wie en waarmee ze ooit gemaakt zijn. In iedere knoopkunst zijn kenmerken aanwezig die de afkomst verraden aan de gene die goed kan vergelijken en de symboliek uit het oosterse verstaat. Laten we beginnen bij de basis, waar worden ze van gemaakt? Dat is één van de minst bewaarde geheimen want ze gebruiken (bijna) allemaal hetzelfde. Dat is het haar van de dieren waar de nomaden mee leefde toen de knoopkunst zich begon te ontwikkelen in wat wij het midden- oosten noemen. We nemen je mee op reis en delen onze kennis met een persoonlijke twist over het basis materiaal der tapijten: Natuur wol.
Wol als basis materiaal
De meesten zullen bij een wollen vloerkleed denken dat het gemaakt is van natuur wol afkomstig van schapen. Ook geiten- en kamelenhaar word al eeuwen als basis materiaal gebruikt voor het maken van o.a. kleding en tapijten. Stel je voor hoe het leven van de rondtrekkende nomaden caravaan in de rauwe natuur moet zijn geweest. Omdat te kunnen begrijpen zouden we afstand moeten doen van al onze dagelijkse gemakken en moeten we leren begrijpen hoe ruilhandel werkt tussen mens en dier. Wederzijds respect door van en mét ze te leven. In ruil voor bescherming en verzorging betekende het vee van de nomaden veel meer dan alleen voeding en kracht. Het is de manier van spinnen en verven van de wol die een cultuur kenmerkt door bijvoorbeeld gewoontes tijdens het uitselecteren van kwaliteit of kleur. En het is de duurzaamheid van het materiaal dat de moeite waard is om het te bewerken tot cultureel kunstwerk. Een wollen gebruiksvoorwerp is stevig, geeft warmte, leef comfort & rijkdom. Tot op heden is daar cultureel niks aan veranderd.
Zuiver scheerwol
Deze benaming werd vroeger alleen gegeven aan wol dat afkomstig is van de allereerste scheerbeurt in het leven het schaap. Een gezond schaap groeit de eerste keer het aller zachtste en glanzendste wol van z'n leven. Om deze eenmalige actie wat te verduurzamen gebruiken we deze term niet meer alleen bij de eerste scheering maar ook bij de opvolgende keren. Zoals het schaap gezond en levend is wanneer de wol afgeschoren is mag het zuiverscheerwol genoemd worden en als het de eerste keer is dat deze wol gebruikt word. Zuiver scheerwol is dus (nog) niet gerecycled.
Toepassing In alle type wollen kleden kan zuiverscheerwol gebruikt worden. Zuiver scheerwol heeft een keurmerk die terug te vinden op de verpakking of label van het product.
Zowel bij machinaal- als handgeknoopte tapijten word vaak zuiver scheerwol gebruikt.
De maker bepaald hoe hoe grof of juist fijn de wol gesponnen word en uit hoeveel wol draden één wol pol (= 1 knoop) bestaat. Hier bestaat een T gradatie voor van T1 t/m T6 Waarbij het cijfer staat voor het aantal draadjes in de pol. Daarnaast bepaald de maker in welke kleuren de wol word geverfd en hoe verfijnt het patroon zal worden. voor handwerk geldt hoe kleiner de knoop en dunner de draad hoe fijner het patroon. Zo kan het dat twee tapijten gelijk in afmeting soms maanden aan werk uit elkaar kunnen liggen. De fijnheid van de knopen bepaald dan ook voor een groot deel de waarde van het tapijt en verteld ons hoe lang het duurt om een tapijt te knopen.
Traditie
Wanneer je aan oosterse vloerkleden denkt zie je waarschijnlijk een kleurrijk patroon voor je met duidelijke opbouw van kleuren en design. Bij de Perzische tapijten word van oudsher per tapijt alle wol van dezelfde herder gebruikt. Dit zorgt niet alleen voor één en dezelfde wol kwaliteit maar ook voor gelijkmatige hechting van de kleur.
De Perzen gebruiken kleuren afkomstig van planten en bloemen uit het gebied waar het tapijt geknoopt word. Deze verf word toegevoegd aan de ruwe wol die daardoor al z'n glans en stevigheid behoud. Wat is leuk is om te weten dat de wol afkomstig van het rug deel van het schaap wat opgebleekt is door de zon en daardoor de kleurstof beter vast houd dan het nog vettere en zachte buikdeel van het schaap. Veel Perzische tapijten worden dan ook met enkel het buikdeel van het schaap geknoopt voor een diepere en rijkere uitstaling en zachtheid. Dit is selectiever en kostbaarder dan wanneer beide delen van het schapenwol gebruikt worden. De kans is dan ook groter dat er kleurverschillen optreden die na enige tijd zichtbaar worden in het tapijt.
De benaming van deze onbedoelde kleurverschillen noemen we de Abrash.
Kwaliteit Met verven van ruwe wol d.m.v. natuurlijke kleurstoffen behoud de wol de meeste kwaliteit in sterkte en glans. Rijke kleuren en diepe glans kenmerkt een kwalitatief Perzisch tapijt. Maar er zijn meer wijze van wol behandeling. Soms ondergaat de wol eerst een chemische behandeling om daarna met synthetische kleurstof geverfd te worden. Dit gaat ten koste van het natuurlijke vet dat een rijke glans geeft maar geeft vaak wel de mogelijkheid voor het verven met een lichter kleurenpalet. Kwaliteit behoud is eenmaal ook een bewerkelijk en selectief proces en dan is het knopen nog niet eens begonnen. Het is dat ook niet gek dat bijv. in India populaire Perzische designs geknoopt worden in minder traditionele en misschien meer modieuze kleuren.
Met alle respect voor het Perzische tapijt wil het niet zeggen dat het ene tapijt beter is dan de andere als we kijken naar soort gelijke tapijten in fijnheid. Echter heeft een Indiaas tapijt veelal een design naam die refereert naar een stad, streek of stam in Iran waar dit design ooit ontstaan is. Het kan daardoor alsnog een kwalitatieve namaak met een korter en dus minder kostbaar werkproces. Gebleekte wol toont dan wel wat fletser maar zuigt de verf beter op en dat maakt het tapijt minder vatbaar voor zonverbleking.
Merinowol
Een van de vetste wol soorten afkomstig van het Merino schaap dat zijn oorsprong in Atlasgebergte kent. Merino schapenwol staat overal ter wereld bekend om z'n vele zachte kroezige wol draden. De Merino schapen worden bij uitzondering vrijwel alleen voor z'n wol gehouden. Merino wol staat ook wel bekend als Nieuw-Zeelandse wol doordat het schaap in de 18e eeuw in Nieuw-Zeeland werd geïmporteerd. Merino wol is tegenwoordig ook bijna niet meer uit de westerse cultuur te denken. Bijna iedereen heeft wel eens een merino wollen trui, plaid of tapijt gehad. Daarnaast is Merino wol ook zeer licht in gewicht.
Toepassing
Merino wol zien we vaak terug in de Pakistaanse tapijten. Mix zeer fijne knoopkunst met de zachte structuur van Merino wol en je krijgt een flexibel tapijt dat licht in gewicht is. De vloer van een nomaden yurts en tenten bestond uit vele tapijten waar de families op leefden en sliepen. Het was dan ook een must dat de tapijten zo klein mogelijk opgevouwen vervoerd konden worden tot hun volgende leef bestemming. Tegenwoordig trekken steeds meer van de nog overgebleven nomaden naar de grote steden met gevolg dat deze type tapijten steeds zeldzamer worden.
Kwaliteit Het is niet voor niets dat Merino wol op het eerste oogopslag soms als zijde gezien word. Zeer diepe rijke wol met een oogverblindende glans. En bij wol is het hoe vetter hoe beter. Het vet zorgt voor meer sterkte en de haartjes zijn minder stug en breekbaar. Verder is al het eerder genoemde bij de kwaliteit van zuiver scheerwol ook op Merino wol van toepassing.
Kashmir
Deze wol kent z'n oorsprong in India, Pakistan en China waar de Kashmir geit leeft genoemd naar het gelijknamige gebied in deze regio. Deze wol is dus niet afkomstig van het schaap en staat bekend om z'n zachtheid en zeer fijne structuur. De vezel kan met dunner dan 12 micrometer (0.000 0100mm) dan ook wel de dunste wol soort genoemd worden. Vóór de uitvinding van het scheerapparaat werd deze wol gewonnen door de onder vacht van de geit zacht uit te kammen. Tegenwoordig worden ze net zoals schapen geschoren. Kenmerken zijn zeer fijne en zachte structuur, zeer goed isolerend en laag in gewicht.
Toepassing Kashmir ken je misschien van de zachte luxe en soms peperdure sjaals.
Het gebruik van Kashmir wol in tapijten lijkt het sterk op hoe zijde in tapijten verwerkt word. Daarbij is zijde een nog kostbaardere keuze en gevoeliger voor slijtage dan Kashmir. Daarnaast is de kwaliteit erg variërend en van belang bij het verwerken tot een vloerkleed. Zo kan je Kashmir wol gebruiken om bepaalde details aan te brengen in een tapijt. Zo als een andere structuur, glans accentueren en hoogte verschillen. Maar een luxe Kashmir tapijt kan ook volledig van Kashmir wol op katoen geknoopt worden. Het gebruik van katoen als ketting draad is een must om dit ultiem lichte materiaal te verzwaren tot een hoogwaardig vloerkleed. Met z'n diepe glans en zachte structuur bijna niet van zijde te onderscheiden en dus ook wel het Indiaas zijde genoemd.
Kwaliteit Dat is alles waar het om gaat bij Kashmir wol, de kwaliteit. Want in tegenstelling tot schapen wol, waar grotendeels van de scheering gebruikt word, gebruiken we bij Kashmir wol slechts een paar delen van de geit. Het allerbeste deel is afkomstig van de sik en de nek van de Kashmir geit. Daar heb je heel wat geiten voor nodig om een volledig tapijt van te knopen! Daarom zien we dit exclusieve stukje wol vaak gebruikt worden voor het aanbrengen van details in luxueuze tapijten. Over het algemeen word Kashmir wol vaak gemengd met merino wol dat bijna net zo zacht is maar iets grover van structuur. In principe is het ook enkel de onder vacht van de geit die geschikt is want de boven vacht is te stug en te glad om te spinnen. Daarnaast spelen de vezellengte, mate van koezing en de kleur ook een rol. Het dus een exclusievere en meer bewerkelijkere wol soort dan schapen wol. Kashmir wol vereist net dat beetje extra vakmanschap en kennis dan schapenwol.
Kamelen wol
Je hebt misschien nog nooit van kamelen wol gehoord echter word het al duizenden jaren verwerkt tot o.a. nomaden tentdoeken en tentkleden. Naast de wol zijn kamelen een must voor rondtrekkende karavanen. Naast de 5 kilo aan wol die een volwassen kameel groeit kunnen ze ook tot wel bijna 300 kilo aan gewicht dragen en dat komt dan ook prima van pas wanneer je rondtrekt met je stam of dorp. Kamelen wol bevat weinig glans ten opzichte van schapen of geiten wol. In Tunesië is het gebruikelijk om een tapijt volledig van kamelen wol te knopen. Verder heeft deze wol veel gemeen met de eerder besproken wol soorten. Het geeft net zoveel warmte en isolatie als schapen wol.
Comments